Ngữ Pháp Chân Kinh N3/ Phân biệt ngữ pháp tiếng Nhật と・たら・ば

JLPT Ngữ Pháp Chân Kinh

Phân biệt ngữ pháp tiếng Nhật と・たら・ば

Tác giả Diep Anh Dao

Cả ba điểm ngữ pháp này đều biểu thị ý giả định Nếu A thì B

Ａと B

= Nếu A thì B

Aたら B

= Nếu A thì B

Aば B

= Nếu A thì B

Tuy nhiên, chúng kén chọn trong việc sử dụng vế A và vế B. Chiêu kén chọn khó chịu nhất thuộc về ば, tiếp đến là と và dễ tính nhất là たら.

Cái kén chọn của と

と chỉ chấp nhận vế B là động từ không ý chí, và không có ra lệnh xúi giục. Nghĩa là vế B không được có

• ～てください

• ～ましょう・～ませんか

• ～たい・つもり

Để rõ hơn về động từ không ý chí, các bạn xem tại phần phụ lục. Động từ có ý chí và động từ không ý chí.

Ví dụ

1/金があると、車が買える。

= Nếu có tiền thì tui có thể mua xe hơi.

Câu này OK với と. Bởi vì vế B là động từ thể khả năng 買える. Mà theo quy tắc, ĐT thể khả năng là động từ không ý chí.

Sẽ là sai nếu nói、

2/ お金があると、車を買うつもり X

= Nếu có tiền, tôi định mua xe hơi.

Bởi vì sao?

買うつもり là một động từ có ý chí = định mua.

Câu này luận theo tiếng Việt thì câu có nghĩa và chả có gì sai,

= Nếu có tiền, tôi định sẽ mua xe hơi.

Nhưng đó chỉ là đúng với luận theo tiếng Việt mà thôi !

Vì vậy nhìn vào vế B ta có thể lập tức chọn được là ～と hay ～たら.

Nếu thoáng trông thấy vế có ý chí với ～たい・～つもり, có ra lệnh vớiてください、なさい hay rủ rê ～ましょう・～ませんか, ta hãy loại と ngay và luôn!!!

Cái kén chọn của ば

Với cô ば Nhật Bản, ta không chỉ xét vế B là có thể chọn được như cô と. Mà phải xét đồng thời cả 2 vế, vế A và vế B.

1/ Trong trường hợp vế A là động từ chỉ hành động, theo sau ば phải là không ý chí , không có ra lệnh, không rủ rê.

Nghĩa là vế B không được có

• ～てください、～なさい

• ～ましょう・～ませんか

• ～たい・～つもり

2/ Trong trường hợp vế 1 là động từ chỉ trạng thái, như ある・いる・できる, hay là tính từ

Theo sau ば có ý chí hay không ý chí đều được, không cần quan tâm

Thế nào là động từ hành động ? Thế nào là động từ trạng thái?

• Động từ trạng thái gồm ある・いる・できる, một số động từ đặc biệt như 似る、違う、足りる.

• Động từ hành động là động từ có biểu diễn một hoạt động. Chẳng hạn, 降る = rơi là động từ hành động, vì nó biểu diễn hoạt động “rơi”.

Quy cách kén chồng cho cô ば Nhật Bản

Khi gặp ば, ta phải xem vế A là hành động hay trạng thái và vế B là có ý chí/không ý chí/có ra lệnh/không ra lệnh.

• Nếu vế A là động từ chỉ hành động thì cái vế B phải ngược lại, vế B phải là không ý chí/không ra lệnh.

• Nếu vế A là động từ chỉ trạng thái rồi thì vế B sao cũng được, không cần để ý.

Ví dụ

1/ お金があれば、（　）

a.車を買いたい　

b.車が買える

Dữ kiện ban đầu là,

• Vế A là ば, đi kèm động từ trạng thái – ある.

• Vế B với lựa chọn a. 買いたい là có ý chí và lựa chọn b.買える- động từ ở thể khả năng là không ý chí.

Vậy lựa chọn nào là đúng trong trường hợp này?

[Nhắc lại quy tắc]

Nếu vế A là động từ chỉ trạng thái rồi thì vế B sao cũng được, không cần để ý.

Vì vế A là động từ trạng thái đi với ば, nên đằng sau ra sao cũng được, có ý chí hay không ý chí đều được, vậy nên cả 2 đều hợp lý.

お金があれば、車を買いたい. OK　

お金があれば、車が買える. Cũng OK

2/ 大雪が降れば, (～)

a. 家にいなさい

b. 出かけられない.

Xét dữ kiện ban đầu,

• Vế A là có ば đi kèm ĐT hành động (= 降る).

• Vế B, ta có dữ kiện a là có ra lệnh (～いなさい), dữ kiện b là ĐT thể khả năng (=でかけられない), tức động từ không ý chí.

[Nhắc lại quy tắc]

Nếu vế A là động từ chỉ hành động thì cái vế B phải ngược lại, vế B phải là không ý chí/ không ra lệnh/ không rủ rê.

Vậy vế B phải là không ra lệnh mới thỏa mãn quy luật. Vế B phải là b. 出かけられない。

大雪が降れば、出かけられない。

= Nếu tuyết lớn rơi, không thể ra đường được.

Về たら

Chiêu này khá dễ chịu, và có thể dùng trong đa số trường hợp.

Follow tác giả Diep Anh Dao tại
https://www.facebook.com/daoanh.diep.716
https://www.youtube.com/c/hanasakiacademy
https://www.kobo.com/ww/en/ebook/ngu-phap-chan-kinh-tieng-nhat-n3